Sinds de invoering van het nieuw Burgerlijk Wetboek in 1992 kent Nederland geen onderscheid meer tussen roerende lichamelijke en onlichamelijke zaken, maar een onderverdeling in zaken en vermogensrechten.

Zou het Nederlandse recht het genoemde onderscheid nog wel kennen, dan zouden de volgende vermogensrechten als roerende onlichamelijke zaak kunnen worden beschouwd:

• Rechten aan toonder of order;
• Aandelen op naam of effecten op naam, die geen aandelen zijn;
• Aandelen op naam in NV's en BV's.

In dit e-blad:

• Algemene opmerkingen
• Beslag op rechten aan toonder of order
• Beslag op aandelen op naam in NV's en BV's
• Beslag op aandelen op naam en effecten op naam, die geen aandelen zijn

Algemene opmerkingen

Boek 2 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Titel 2, Afd. 1A) bevat een summiere regeling van onder andere de executie van rechten aan toonder of order (art. 474a) en van aandelen en andere effecten op naam (art. 474aa). De regeling komt er op neer dat men toonder- en orderrechten (zoveel mogelijk) dient te executeren als roerende zaken die geen registergoed zijn. De executie van effecten en dergelijke op naam dient op haar beurt (zoveel mogelijk) plaats te vinden volgens de eigensoortige beslag- en executieregeling voor aandelen op naam in een NV/BV (art. 474c-i Rv). Ook de algemene regels van de eerste titel zijn op de hier geregelde tenuitvoerlegging van toepassing.

Voor het executeren van aandelen in een NV of BV bevat het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering een geheel eigen regeling (Titel 2, Afd. 1B), zoals aangegeven. Zij komt er op neer dat eerst beslag wordt gelegd door aanzegging daarvan aan de vennootschap bij deurwaardersexploot en daarna de rechtbank wordt verzocht de modaliteiten van de executieverkoop vast te stellen. De algemene regels van de eerste titel zijn ook op de hier geregelde vorm van tenuitvoerlegging van toepassing.

In het onderstaande wordt nader ingegaan op de verschillende beslagvormen.

Beslag op rechten aan toonder of order

Voorwaarde voor het uitwinnen van een recht aan order of toonder is bezit van het order- of toonderpapier (art. 474 lid 1 Rv). Daartoe zal in de eerste plaats beslag kunnen worden gelegd op het papier moet toepassing van de regels voor beslag onder de schuldenaar op een roerende zaak die geen registergoed is (afdeling 1, art. 439 e.v. Rv van het Nederlandse Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering). Roerende zaken kunnen worden beslagen onder een derde of onder de schuldeiser. Bevindt het papier zich onder een derde of onder de schuldeiser dan is beslag aangewezen met toepassing van de relevante regels van afdeling 2 (derdenbeslag, art. 475 e.v. Rv), c.q. van afdeling 2a (eigenbeslag, art. 479 e.v. Rv).

De uiteindelijke executie, het te gelde maken van de in beslag genomen papieren, kan op twee manieren plaatsvinden, namelijk of door executoriale verkoop van het papier (art. 463 e.v., art. 477 lid 5 Rv), of door inning van het recht bij de schuldenaar uit het papier. Indien deze niet wil betalen, bijvoorbeeld omdat hij het recht op toonder of order betwist, kan op de vordering tot betaling derdenbeslag gelegd worden. Een voorwaarde daarbij is wel dat het recht bestaat uit een opeisbare vordering.

Beslag op aandelen op naam in NV's en BV's

Art. 474c Rv geeft een regeling voor de executie van aandelen op naam in een NV of BV. Dat de schuldenaar dergelijke aandelen houdt kan blijken uit onderzoek in de handelsregisters of bij eerdere aangetroffen administratie of aandeelbewijzen.

Na betekening van de executoriale titel aan de schuldenaar kan de executant overgaan tot beslaglegging (art. 430 lid 3 Rv). Het beslag komt tot stand bij deurwaardersexploot, houdende aanzegging van het beslag aan de vennootschap. Bij de beslaglegging moet het beslag - zo mogelijk - in het aandelenregister worden aangetekend, met vermelding van het tijdstip van betekening. Nadat het beslag aldus totstandgekomen en aangetekend is, wordt de geëxecuteerde daarvan op de hoogte gebracht.

Beslag op aandelen op naam en effecten op naam, die geen aandelen zijn

Executie van de hier bedoelde aandelen en effecten op naam (certificaten van aandelen, optierechten, participaties op naam of lidmaatschapsrechten in flatcoöperaties) vindt plaats op de wijze die is voorgeschreven voor aandelen in een NV of BV. Voor 'de volgende afdelingen', leze men: de volgende afdeling. De daarin neergelegde regeling is vergelijkbaar met die van derdenbeslag in die zin dat het beslag niet gelegd wordt onder de geëxecuteerde, maar onder degene die krachtens het effect jegens hem verbonden is. Bij overeenkomstige toepassing treedt dus bijvoorbeeld - als het beslag op certificaten is gelegd - het administratiekantoor in de plaats van de NV.